ORKESTRA ŞEFİ ORHUN ORHON KONUĞUMUZ. KENDİSİNE ORKESTRA VE ŞEF OLMAKLA İLGİLİ SORULAR SORDUK. SANATININ VE MESLEĞİNİN İNCELİKLERİNİ BİZLERE ANLATTI. HAYDİ BUYRUN SÖYLEŞİYE…
Bize zaman ayırıp sorularımızı cevaplandırdığınız için teşekkür ederiz. Biraz kendinizden bahseder misiniz?
1977’de Ankara’da doğdum. Müzik eğitimine önce okulumdaki org kursu ile başladım. Daha sonra lise bitince Bilkent Üniversitesi Müzik ve Sahne Sanatları Fakültesi’ne girdim. Daha sonra Fransa’da yüksek lisans yaptım ve Türkiye’ye dönerek Gürer Aykal gibi bir efsanenin öğrencisi oldum. Şu anda Başkent Üniversitesi’nin Akademik Orkestrası ve Konservatuvarı’nda çalışıyorum.
Orkestra şefi tam olarak ne yapar? Orkestra nedir? Kaç kişiden ve hangi enstrümanlardan oluşur?
Orkestra bazen beş altı kişi kadar küçülebildiği gibi (ki bu gruplara daha çok dörtlü, beşli gibi sayıları ile bağlantılı isimler verilir) korolu eserlerde iki yüz gibi sayılara da ulaşabilir. Yani bu bestecinin yazdığı esere, onun kafasında duyduğu sese göre değişir. Orkestra kelimesinin kökeninde pek çok farklı ses grubunun birbirine uyumlu olması yatar. Bu farklı gruplar birbiri ile uzlaşır, bir uyumlu bütüne varır. Orkestra şefi de tıpkı bir sinema yönetmeni gibi bu grupların rollerini, bütünlüğünü ve dengesini, bestecinin amaçlarına göre uygulamaya çalışan insandır.
Bir orkestra şefinin hangi özelliklere, bilgilere sahip olması gerekmektedir? Mesela tüm müzik aletlerini çalmak durumunda mıdır?
Bir şef, her çalgıyı çalmasa da onlar ile ilgili geniş bilgiye sahip olmak zorundadır. Kulağı ile tüm sesleri ayırt edebilmeli, hataları ve uyumsuzlukları duyabilecek, düzeltebilecek yetide olmalıdır. Müzik tarihini ve sanat felsefesini iyi bilmelidir. Önündeki müziği kitap okur gibi okuyabilmelidir. Bütün bu iş ciddi bir matematik zekâ ile çoklu işlem yapabilme becerisi ister. Zor ama keyiflidir.
Orkestra şeflerinin kullandığı çubuğun adı nedir, ne amaçla kullanılır?
Buna değnek, baton ya da baget adı verilir. Aslında bu, müziğin akış hızını yani ritmini herkese göstermek amacı ile kullanılır ki tüm orkestra aynı hızda ve bütünlükte aksın. Ne var ki her zaman baget kullanmaya gerek yoktur. Elleri ile de gayet güzel işlerini yapan şefler vardır.
Yönetim sırasında kullanılan hareketlerin anlamı nedir? Nasıl bulunmuştur?
Lully isimli 17.yüzyıl bestecisi, Paris Versailles Sarayı’nda büyük bir asayı yere güm güm diye vurarak orkestrasını yönetirmiş. Maalesef bir gün ağır ve sivri uçlu asayı ayağına indirince, antibiyotiklerin olmadığı bir çağda yaşamından olmuş. Daha sonra besteciler kendi müziklerini elleri ve değnekleri ile idare etmişler. Bugün bildiğimiz anlamda büyük orkestra şefleri ise 1800’lerin ortasında ortaya çıkmaya başlamış. Tarih boyunca hareketler ise çeşitlense de aslında aynı temele dayanır. Sağ el bir matematik ile ritmi sayarken, sol el ve yüz ifadeleri müziğin duygusal etkilerini müzisyenlere yansıtıp onları aynı duyguda toplamak için kullanılır.
Orkestrayla birlikte yurt içi ve yurt dışında turnelere çıkıyor musunuz?
Elbette turneler yapıyoruz. Böylece hem pek çok farklı yer ve insan tanıyoruz hem de müziği oralardaki seyirciler ile paylaşıyoruz. Zaten işimizin en büyüleyici kısmı konuşma olmadan sadece müzik ile insanlar ile etkileşime girmek.
Mesleğinizin zorlukları nelerdir?
Çok uzun zamana yayılan ve sonu hiç olmayan bir meslektir müzisyenlik. Öğrenmek hiç bitmez, çalışmak hiç bitmez dolayısı ile bazen yorucu ve stresli olabilir.
Sizin için mesleğinizin en keyifli bu yüzden vazgeçemem dediğiniz kısmı nedir?
Bu işi herkes yapamaz. Bazı yetiler gerekir ve bunlarla doğmuş olmalısınız. Dolayısı ile oldukça size özel bir alanda kalmaktasınız. Yukarıda dediğim gibi macera, deneyim ve müzik hiç bitmez. Siz hep dinamik ve enerjik kalırsınız. Müzik sizi sağlıklı ve zeki kılar.
Orkestra şefi olmak istersek neler yapmalı, hangi eğitimleri almalıyız?
Öncelikle uygun olup olmadığımızı anlamak için duyuş yeteneklerimizi kontrol etmemiz gerekir. Müzikal algımız mutlaka yüksek olmalıdır. Daha sonra çok iyi bir müzik eğitimi almak gerekir. Mutlaka iyi seviyede piyano ve bana göre bir yaylı saz (tercihen keman ya da viyola) çalmak gerekir. Kesinlikle çalışkan olmak ve müzikle yaşamak konusunda kararlı olmak gerekir. Müzisyenlik bir meslek değil aslında yaşama biçimidir.