Hepimiz Titanik faciasını duymuşuzdur. 15 Nisan 1912 gecesi Kuzey Atlantik Denizi’nde dev bir buz dağına çarparak, soğuk sulara gömülmüştü. Hiç batmayacağı düşünülen 3547 kişilik dev yolcu gemisinin daha ilk seferiydi. Peki o buzdağının orada ne işi vardı? Bunu merak ettim ve sizin için araştırdım.
Titanik’i batıran buz dağının M.Ö. 1300 yılında Grönland'ın batı kıyılarına yağan karla oluşmaya başladığı tahmin ediliyor. On yıllar boyunca üzerine yağan karla birlikte bir buz dağına dönüşmüş. Buzulun içindeki donmuş su bu dev kayayı denize doğru itmiş ve gelgitlerle kaya hareket etmeyi sürdürmüş. Normalde Kuzey Atlantik’e kadar varması çok şaşırtıcıymış çünkü birçok buzdağı Grönland'dan ayrıldıktan kısa bir süre sonra hava sıcaklığından etkilenerek eriyormuş. Ancak bu buzdağı bir gece vakti dev yolcu gemisinin karşısına çıkmak için epey yol alarak beklemiş.
Bu arada aklıma iki soru daha takıldı: Nasıl oluyor da buz kütlesi suya batmadan yüzebiliyor? Ve onun altında kalan deniz canlıları yaşamlarını sürdürebiliyorlar? Öyle ya izlediğim belgeseller ile milyonlarca canlının soğuk denizlerde yaşadığını biliyorum. Bunun yanıtı aslında oldukça basit ve çok temel bir fizik kuralına dayanıyor. Buzun yoğunluğu sudan hafiftir. Su donduğunda hacmi artıyor ve yoğunluğu azalıyor. Böyle olunca da donan su kütlesi, yani buz su yüzeyinde kalabiliyor. Onun altında yer alan su ekosistemini de bir şekilde korumuş oluyor. Böylece buz kütlesinin altında kalan canlılar yaşamlarını sürdürebilirler. Eğer tam tersi olsaydı yani su donarken hacmi azalıp yoğunluğu artsaydı ne olurdu? Evet, doğru tahmin ettiniz buz kütlesi suyun altına batardı.
Hemen bu noktadan hareketle suya dair önemli bir bilgi daha vermek istiyorum. Suyun kimyasal yapısı nedeniyle en yoğun hali +4°C’de gözlenir. Soğuk havaya maruz kaldıkça yüzeyden itibaren soğumaya başlar. Yüzeyde buz tabakası oluşmasına rağmen tabakanın alt bölümü daima daha sıcaktır. Suyun ısı alışverişi sürekli olarak devam eder ve bir döngü oluşturur. Suyun bu özelliği canlılığın devamı için çok önemlidir. Bunu kendi coğrafyamızdan basit bir örnekle anlatabiliriz: Ülkemizin Kuzeydoğusunda yer alan Kars’ta kış çok çetin geçer. Hava sıcaklığı geceleri -39 °C'ye kadar düşer. Kars ile Ardahan illerimizin sınırında yer alan Çıldır Gölü her kış donar ama buzun altında yaşam tüm canlılığı ile devam eder.
Aşağıdaki kelimelerin anlamlarını merak edebilirsin…
Buz dağı: Kutup bölgelerinde buzullardan koparak akıntılarla yer değiştiren büyük buz
parçası
Döngü: Herhangi bir olayın birden fazla tekrarlanması
Ekosistem: Belirli bir alanda bulunan canlılar ile bunları saran çevrenin karşılıklı ilişkileri ile
meydana gelen ve süreklilik gösteren ekolojik yapı.
Kaynakça: Wikipedia, NTV Haber sitesi, Pixabay