Örümcekler kimi insanların korkulu rüyası, kimilerinin hayranlıkla incelediği canlılardır. Hepimizin bildiği “Örümcek Adam” karakteri bu muhteşem canlıların bazı özelliklerinden yola çıkarak yaratılmıştır. Bunlar; sert yüzeylere tutunabilme, neredeyse bir dahi düzeyinde zekâ, hızlandırılmış iyileşme yeteneği, hız, çeviklik ve dayanıklılık gibi özelliklerdir. Anlaşılan “Örümcek Adam” karakterinin yaratıcısı Stan Lee (1) örümcekleri hayranlıkla inceleyenlerden biriymiş.
Günümüzde bilim insanları örümceklerle ilgili çok daha detaylı araştırmalar yapıyorlar. Öncelikle şunu bilmemiz gerekiyor: Örümcekler böcek değildir, böcekler de örümcek değildir. Neden mi? Böcekler ve örümceklerin her ikisi de eklem bacaklılardır, bu doğru. Fakat farklı alt sınıflara ayrılırlar. Böcekler altı bacaklı, örümcekler sekiz bacaklıdırlar.
Danimarkalı bilim insanlarının 2014 yılında yayınladıkları makalenin konusu örümcek ağlarıymış. Bu ilginç makalede örümceklerin ağlarının mimari şekillerini ve onları örerken kullandıkları ipeğin yapısını açıklamışlar. Bu araştırmaya göre örümceklerin karınlarında ‘ipek bezi’ olarak adlandırılan bir bölge bulunuyor. Burada proteinlerden oluşan, jel benzeri bir sıvı üretiyorlar. Ağ yapmak istediklerinde bu sıvıyı küçük deliklerden çıkartıp, sekiz bacaklarının yardımıyla ip haline getiriyorlar.
Bilim insanları şimdilerde örümceklerin ipe dönüştürdükleri bu sıvıyı çözmeye çalışıyorlar ve şöyle diyorlar: “Örümcek vücudunda depoladığı yoğun kıvamlı sıvı ile çelikten bile daha güçlü bir ip üretiyor. Bizler bu ipek liflerini nasıl ürettiklerini öğrenirsek onları taklit edebiliriz."
ÖRÜMCEKLERİN AĞ MODELLERİ:
Dairesel Sarmallı Ağ:
Örümcekler arka ayaklarıyla karınlarına bastırır ve ipeksi sıvının çıkmasını sağlarlar. Ardından bu sıvıyı bir yere yapıştırır ve ağlarını örerler. En çok bilinen ağ modeli ‘Dairesel Sarmal Modeli’ dir. Bu model için önce dış kenarları belirler ardından içe doğru örerler.
Karmaşık Ağ
Bazı örümcekler ağlarını bu şekilde karmaşık örerler. Amaçları avlarını ağın ortasına çekip, yakalamaktır.
Yün Ağı
Yüne benzeyen bu ağın özelliği şeklinden çok dokusudur. Burada kullanılan ipeğin içerisinde yüne benzeyen nano lifler bulunur.
Tabakalı Ağ
Bu ağ dokusu tıpkı keyifli bir hamağa benzer. Oysa örümcek hazırladığı tuzağın hemen yanında bekler. Hamağa takılan avını yakalar.
Huni Ağ
Bu ağ modeli de özeldir. Örümcekler düşmanlarından saklanmak, yumurtalarını gizlemek ya da çiftleşmek için bu modeli örerler.
Peki örümcekler hangi ağları ne zaman öreceklerine nasıl karar verirler?
İşte bu da başka bir araştırmanın konusu. Bazı bilim insanları da uzun yıllardır örümceklerin beyin yapılarını inceliyorlar. Bu karmaşık ağ dokularını oluştururken izledikleri yolları gözlemliyorlar. Kızıl ötesi ışınlarla binlerce örümceği yıllarca takip etmişler. Örümceklerin her bir bacağını nasıl kullandığına dair özel yazılımlar geliştirmişler ve örümcekleri geceler boyu izlemişler. Şimdiye kadar ulaşılan bilgilere göre örümceklerin ağ yapma davranışları epey benzer.
Bakalım bilim insanlarının bundan sonraki araştırmaların sonuçları bize bu harika canlılar hakkında nasıl bilgiler verecek?
(1) Stan Lee Amerikalı çizgi roman yazarı, editör ve yapımcıdır. Spider Man, W-Men, Iron Man, Thor, Hulk, Fantastik Dörtlü, Kara Panter, Doktor Strange gibi bir çok popüler karakterin yaratıcısıdır. Marvel Stüdyolarının kurucusudur.