Çevremizden sık sık şu sözleri duyarız: “Zamanının kıymetini bil!” Yapılacak hep çok şey vardır ve zaman hızla akıp gider. O, yeri doldurulmaz, geri getirilemez bir varlık olarak tanımlanır. İyi de bu zaman denilen şey nedir? Herkese göre değişir mi? Biz zamanı nasıl algılarız? Aklımıza bir sürü soru geliyor. Mesela Dünya’da değil de uzayda, başka bir gezegende ya da evrende olsak bir gün kaç saat olurdu? Böylece daha çok zamanımız olur muydu?
Öncelikle son sorudan başlayalım. Dünya’nın kendi etrafından bir tam dönüşüyle yirmi dört saatlik gün oluşur. Güneşin etrafında dönüşü ise 365 gün yani Dünyalı zamanıyla tam bir yılı ifade eder. Bunu hepimiz biliriz. Ancak eğer biz Mars’ta yaşıyor olsaydık, yani bir Marslı olsaydık, bir günümüz 24,6 saat olacaktı. Mars’ın güneş çevresindeki bir turu tam 687 ‘Dünya günü’ sürer. Yani bir Mars yılı neredeyse iki Dünya yılına denk gelir. Yani Mars’ta saatleri, günleri, ayları ve mevsimleri Dünya’daki gibi hesaplayamayız.
Peki bir astronot olsaydık ve uzun bir görev yolculuğuna çıksaydık. Evimize geri döndüğümüzde neler olurdu? Bu soruyu yanıtlayabilmek için önce Albert Einstein'a kulak vermemiz gerekecek. Einstein uzun yıllar evren ve zaman konusuna kafa yormuş ve sonunda evrende zamanın herkes tarafından aynı şekilde algılanmadığını fark etmiş. Hemen bir örnekle açıklayalım: Siz yüz kilometre hızla giden kırmızı bir arabadasınız (kırmızı olmasının zamanla bir ilgisi yok sarı seviyorsanız o da olabilir). Biri de yol kenarında duruyor ve sizi izliyor. Zaman hareket halinde olan siz ve kırmızı arabanız için daha yavaş akarken, durup sizi gözetleyen kişi içinse daha hızlı akıp gider.
Elbette Einstein bu keşfini kanıtlamış. 1971 yılında bir deney yapmış, bu deneyde iki atom saati ve jet uçağı kullanmış. Çok hassas zaman ölçümü yapan atom saatlerinden bir tanesi yerde, diğeri havada jet uçağının içindeymiş. Yüksek hızda giden jetin içindeki atom saatinin yerdekine göre daha yavaş ilerlediği ölçülmüş. Tabi bu yavaşlık bizim fark edemeyeceğimiz kadar küçük bir değermiş ama hız ve zaman arasındaki ilişkiyi kanıtlıyormuş.
Astronot olsaydık ve uzayda zamanı nasıl algılardık sorusunun yanıtına gelirsek isterseniz bu sorunun yanıtını onlardan alalım: